54
- O mnie
- Moje przedmioty
- Przedmiotowe systemy oceniania
- Podstawowe daty w klasach IV-VIII
- Podstawa programowa z historii IV-VIII
- Podstawa programowa z plastyki IV-VII
- Podstawa programowa z techniki IV- VI
- Podstawa programowa z WDŻ IV-VIII
- Podstawowe wiadomosci zgodne z podstawą programową Klasa V-VI
- Zadania dla klasy IV
- Zadania dla klasy V
- Zadania dla klasy VI
- Zadania dla klasy VII, plastyka
- Zadania dla klasy VIII
- Album fotograficzny
- Konkursy
- Tekstowa podstrona
Podstawowe wiadomosci zgodne z podstawą programową Klasa V-VI
PODSTAWA Programowa wiadomości konieczne
Klasa V-VI
11. Społeczeństwo średniowiecznej Europy
- rozpoznaje typowe instytucje systemu lennego
* suzeren- senior- król
*senior- ten, który nadawał ziemię
* wasal- ten, który otrzymywał ziemie od seniora, miał mu w zamian wiernie służyć radą i udzielać zbrojnego wsparcia w razie wojny
* lenno- majątek ziemski który wasal otrzymywał od seniora
* hołd lenny- ceremonia przekazania lenna, ściśle wg wzoru
System feudalny- hierarchia wzajemnych zależności w średniowieczu- suzeren(król senior) wasal- senior- wasal
- wyjaśnia pojęcie stanu i charakteryzuje podziały społeczne w średniowieczu
- rycerstwo w zamian za poparcie udzielane władcy uzyskali gwarancję nienaruszalności swoich praw , Kościół mógł tworzyć własne sądownictwo, mieszczanie dzięki przywilejom stopniowo uniezależniali się od władzy seniorów i tworzyli samorząd miejski, chłopi za użytkowanie ziemi płacili czynsz lub przekazywali część plonów- księciu, rycerzowi lub duchowieństwu
* stan- grupa ludzi posiadająca podobne prawa i obowiązki
* stany: rycerstwo, duchowieństwo, mieszczaństwo, chłopstwo
- charakteryzuje funkcje gospodarcze, polityczne i kulturowe miast w średniowieczu
- lokacja miasta na prawie niemieckim- wg planu, najpierw zasadźca podpisuje z panem feudalnym umowę lokacyjną w której określano prawa i obowiązki , wytycza plan, w centrum prostokątny rynek, od którego odchodzą pod kątem prostym uliczki, na rynku ratusz, waga, pręgierz, kamieniczki wokół rynku
Zajęcia ludności- handel i rzemiosło
Podział na patrycjat( najbogatsi, mogli zasiadać w radzie miasta), pospólstwo ( rzemieślnicy, drobni kupcy, płacili podatki), plebs ( żebracy, biedota )
Organizacje rzemieślników-cechy- ustalali ilość towarów, ceny, pomagali sobie nawzajem, opiekowali się wdowami i sierotami po mistrzu, organizowali wspólne obchody świąt dla swoich członków, mieli swoje kaplice w kościołach i fragment murów do obrony.
Aby zostać mistrzem torba było najpierw być uczniem , potem czeladnikiem, zdać egzamin na mistrza.
Kiedy miasto się wykupiło na czele stała Rada Miejska ( burmistrz i rajcowie), mieli własny sąd, dbali o rozwój miasta, budowle, drogi , życie kulturalne, obronę( mury miejskie, baszty, czatownie)
12 Kultura materialna i duchowa łacińskiej Europy
1 wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego średniowiecznego społeczeństwa
* do stanu nie wchodziło się przez urodzenie, o przynależności decydowało przyjęcie święceń kapłańskich i wykształcenie
*znali język łaciński, potrafili czytać i pisać ,biskupi i zakonnicy stanowili elitę intelektualną i polityczną państwa,
- byli uczonymi, wykładowcami na uniwersytetach, autorami i kopistami ksiąg
- pełnili funkcje doradców królów, kanclerzy, sekretarzy , zarządzali majątkami, tworzyli różne dokumenty, kroniki
-tworzyli szkoły przykatedralne, przyklasztorne
* niżsi duchowni-byli duszpasterzami, sprawowali mszę Św. Udzielali sakramentów świętych, ogłaszali zarządzenia władcy , uczyli w szkołach parafialnych czytać, pisać, śpiewu kościelnego
* zakonnicy byli lekarzami, opracowywali receptury lecznicze, prowadzili przytułki, uczyli chłopów uprawiać rolę, ogrodnictwa i sadownictwa, budownictwa
* główne zabytki sztuki romańskiej i gotyckiej to kościoły i klasztory, malowidła Matki Bożej, Biblia pauperum
2. Porównuje główne elementy kultury rycerskiej i kultury miejskiej
*rycerz- po pasowaniu ( najpierw jako paź usługiwał do stołu na dworze księcia , potem jako giermek rycerzowi, musiał się wykazać umiejętnością walki i odwagą); był zobowiązany do służby wojskowej pod rozkazami seniora; mieć zbroję, broń, konia; sam utrzymywał oddział składający się z kilku zbrojnych; przestrzegał kodeksu rycerskiego ( obrona wiary chrześcijańskiej i ojczyzny, ochrona honoru, sławienie imienia damy swego serca, obrona wdów i sierot), rozrywki to turnieje rycerskie, uczty i polowania,
* kultura mieszczańska- patrz 11.3
- ubiór: rycerz zbroja, mieszczanie- nosili szerokie barwione szaty z lnu lub wełny, potem obcisła moda z zachodu wśród rzemieślników
-mieszkania- rycerz zamek, mieszczanie w kamienicach z cegieł lub drewna
3. rozpoznaje zabytki kultury średniowiecznej, wskazuje różnice pomiędzy stylem romańskim a stylem gotyckim, z uwzględnieniem przykładów z własnego regionu
*styl romański- kościoły na planie krzyża, prezbiterium w kształcie absydy ( półkola) grube mury z ociosanego kamienia sklejane zaprawą wapienną, małe , wąskie okna, sklepienia kolebkowe, później krzyżowe podtrzymywane przez kolumny, prezbiterium skierowane ku Jerozolimie, ozdobne portale, rotundy w Polsce, drzwi gnieźnieńskie-XII w., kościoły w naszych wsiach
* styl gotycki- kościoły i zamki: strzeliste konstrukcje z piaskowca lub cegły ,ściany podpierano przyporami, gwiaździste sklepienia, witraże w ogromnych oknach, rzeźbione, malowane ołtarze, panowała jasność , katedra NMP w Stargardzie, katedra w Kamieniu Pomorskim, Kościół św. Maurycego w Pyrzycach
13. klasa I – zgodnie z programem
14. Polska dzielnicowa i zjednoczona
1. sytuuje w czasie i przestrzeni Polskę rozbicia dzielnicowego
-rozbicie dzielnicowe lata 1138- 1320( od statutu Bolesława Krzywoustego do koronacji Władysława Łokietka)
2. Opisuje postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego
-1138 r. , cel-aby zapobiec walkom miedzy braćmi , wprowadził podział kraju na 5 dzielnic( każdy z synów otrzymał swoją dzielnicę- 4 synów i dla najstarszego dodatkowa dzielnica senioralna z Krakowem). Władcą, czyli princepsem miał być zawsze najstarszy z rodu – zasada senioratu. Pierwszym princepsem i seniorem był Władysław Wygnaniec.
3. Porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi w epoce Piastów
- 1226- Konrad Mazowiecki sprowadza zakon krzyżacki do Polski i osadza w ziemi chełmińskiej, aby prowadzili walkę z Prusami , którzy napadali na ziemię Konrada-władcy Mazowsza. Krzyżacy fałszują dokument lokacji i traktują te ziemię za swoją, podbijają ziemie Prusów( do 1283) i budują na nich własne państwo.
- krzyżacy w latach 1308-09 zajmują polskie Pomorze Gdańskie i przenoszą stolice do Malborka
- Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki odwoływali się do sądu papieskiego, ale bez efektów
- w 1331, za Władysława Łokietka zwycięska bitwa pod Płowcami
- 1343- Kazimierz Wielki zawiera( kompromisowy) pokój wieczysty w Kaliszu : Polska odzyskuje utracone za Łokietka Kujawy i ziemię dobrzyńską, Krzyżacy zatrzymują jako wieczysta jałmużnę Pomorze Gdańskie. Kazimierz zachowuje tytuł „Pan i władca Pomorza”.
4. opisuje zmiany społeczno- gospodarcze w epoce rozbicia dzielnicowego i dostrzega związki pomiędzy rozwojem ruchu osadniczego a rozwojem gospodarczym
- w okresie rozbicia dzielnicowego uległa osłabieniu władza centralna, nie było jednego władcy, każda dzielnica była samodzielna
- Polska jako kraj straciła pozycję , słaba militarnie, napady sąsiadów, utrata terytoriów, niebezpieczne drogi ( rabusie), upadek handlu
-możnowładcy otrzymywali od książąt daleko idące przywileje i nadania ziemskie,
- pojawiły się pierwsze przejawy tożsamości narodowej , poczucie patriotyzmu, duża rola Kościoła ( obowiązek, aby ksiądz mówił po polsku)
- dodatni przyrost ludności spowodował - rozwój osadnictwa i dodatkowe dochody, często sprowadzano osadników z zachodu, którzy wprowadzali nowoczesne rozwiązania w rolnictwie
- rozwijało się górnictwo, powstawały kopalnie złota, srebra i ołowiu , wydobywano sól
5. Ocenia dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej oraz w polityce zagranicznej
-polityka wewnątrz kraju:system obronny( buduje nowe zamki z cegły(50), szczególnie na granicy z Czechami i miasta otacza murami obronnymi (20), wspiera osadnictwo ( zakłada nowe wsie- 1000 i miasta-100), wprowadza dla miast prawo składu i prawo przymusu drogowego, spisuje prawo( wydaje kodeksy wiślicki i piotrkowski), dba o rozwój szkół, zakłada Akademię w Krakowie, wprowadza jednolity podatek – poradlne, grosz
- polityka zagraniczna- dobre stosunki polityczne z Węgrami, układ o następstwie tronu,
-ułożenie stosunków z Czechami ( zapłata za zrzeczenie się praw do korony polskiej i rezygnacja ze Śląska)
- traktat w Kaliszu z Krzyżakami- j.w.
- przyłączenie Rusi Halickiej, części Podola i Wołynia
6. Charakteryzuje zmiany struktury społeczno- wyznaniowej po przyłączeniu ziem ruskich
- Polacy byli wyznania katolickiego, uznawali władzę papieża,
- Rusini i Ukraińcy, prawosławnymi podlegali patryjarsze Konstantynopola
15. Polska w dobie unii z Litwą
1. wyjaśnia przyczyny i następstwa unii Polski z Litwą
- Układ w Krewie- 1385, Jadwiga Andegaweńska i Władysław Jagiełło,
- cel: wspólna wojna z Krzyżakami
- unia personalna, wspólny władca- Jagiełło zostanie królem Polski, Litwa przyjmie chrzest od Polski, Jagiełło własnymi siłami odzyska utracone przez Polskę ziemie
- skutki: wzmocnienie pozycji Polski w Europie, Krzyżacy po przyjęciu chrztu przez Litwę nie mieli pretekstu by na nią napadać
2.porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi w epoce Jagiellonów
- 1409-1410-wielka wojna z zakonem krzyżackim, decydująca bitwa: pod Grunwaldem- 15 lipca 1410 r. zwycięstwo, nie udało się zdobyć Malborka, zawarto I pokój toruński: Polska odzyskała ziemię dobrzyńską a Litwa Żmudź
- 1454-1466 – wojna trzynastoletnia, przyczyną była inkorporacja ( włączenie) do Polski Prus na prośbę miast pruskich przez króla Kazimierza Jagiellończyka.
Wojna zakończona zwycięstwem i II pokojem toruńskim. Polska odzyskała Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską i z. michałowską oraz Warmię, pozostałe ziemie zwane odtąd Prusami zakonnymi zostały w rękach zakonu jako lenno polskie. Każdy mistrz zakonny zobowiązany był składać królowi Polski hołd lenny.
- po przegranej wojnie z Polską w 1521 roku wielki mistrz zakonny Albrecht Hohenzollern przyjął luteranizm i przekształcił zakon w świeckie księstwo. W 1525 złożył w Krakowie królowi Zygmuntowi Staremu hołd lenny.
3.charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego
- w XV wieku rycerstwo przekształca się w szlachtę
- pierwszy przywilej wydaje w Koszycach w 1374 roku, Ludwik Węgierski, aby osadzić na tronie swoją córkę, szlachta ma płacić poradlne w wysokości 2 grosze od łana
- czerwiński, 1422, Władysław Jagiełło, nie można zająć majątku bez wyroku sądu
- jedleńsko-krakowski, 1430, 1433, Władysław Jagiełło ,nie można uwięzić szlachcica bez wyroku sądu
- cerekwicko-nieszawski, 1454, monarcha nie ustanowi nowych praw i nie wezwie pospolitego ruszenia bez zgody sejmików szlacheckich
-przywilej piotrkowski, 1496, ograniczenie praw mieszczan
- 1505, Konstytucja „Nihil novi”, ( nic nowego o nas bez nas)
od tej pory władca wszystkie decyzje ustalał ze szlachtą na sejmie- forma rządów demokracja szlachecka
16.Wielkie odkrycia geograficzne
- wymienia :ludy zamieszkujące Amerykę ( Azteków, Majów i Inków) i wskazuje tereny zamieszkałe przez nich
- omawia najważniejsze osiągnięcia cywilizacji prekolumbijskich ( uprawa roli, pismo, kalendarz, drogi, mosty, poczta)
- przyczyny wypraw ( poszukiwanie nowej- morskiej drogi do Indii, ciekawość świata, chęć wzbogacenia się, przygody, szukanie zajęcia), nowe wynalazki techniczne: astrolabium. kompas busola karawela
- podaje rok i omawia drogę wypraw:
* Krzysztofa Kolumba ( z Hiszpanii , na zachód przez Atlantyk do Ameryki, 1492)
* Vasco da Gamy ( z Portugalii, wzdłuż Afryki, przez Przylądek Dobrej Nadziei, do Indii, 1498)
* Ferdynand Magellan ( z Hiszpanii , na zachód przez Atlantyk, wzdłuż Ameryki Południowej, cieśninę Magellana, Ocean Spokojny, Filipiny- tam ginie, wzdłuż Afryki do Hiszpanii, 1519- 1521/1522, po śmierci Magellana prowadzi wyprawę El Cano)
- posiadłości kolonialneHiszpanii: Ameryka Środkowa i Południowa bez Brazylii; Portugalii: Brazylia i wybrzeża Afryki
- skutki odkryć: poznanie nowych kontynentów , odkrycie morskiej drogi do Indii, nowych szlaków handlowych
dla Europy: nowe potęgi kolonialne, napływ kruszców : złota i srebra ( spadek wartości ), wyższe ceny zboża, nowe rośliny: ziemniaki, trzcina cukrowa , bawełna, pomidory, fasola, tytoń ,
dla Nowego Świata: choroby, upadek kultury i religii, wymordowanie Indian, szerzenie chrześcijaństwa, powstawanie wielkich plantacje bawełny i trzciny cukrowej, przywóz Murzynów i rozwój niewolnictwa, korsarstwo
17.Humanizm i renesans
- podaje źródła kultury renesansu: kultura, sztuka, filozofia starożytna
- charakterystyczne cechy: zainteresowanie człowiekiem (humanizm, doskonalenie duszy i ciała), wszechstronne wykształcenie i zainteresowania, mecenat sztuki, w architekturze wzory antyczne- kopuły i kolumny, balustrady , arkady , prostokątne okna
- twórcy: Leonardo da Vinci- Ostatnia Wieczerza, Mona liza, Dama z łasiczką, badania budowy anatomicznej człowieka, próby konstrukcji machiny latającej, łodzi podwodnej, roweru , kamizelki kuloodpornej, Michał Anioł: freski w kaplicy Sykstyńskiej, Mojżesz i Dawid, zakończenie budowy Bazyliki św. Piotra i kopuły, Rafael Santi: Szkoła Ateńska, Madonny, Erazm z Rotterdamu- myśliciel, filozof, humanista, Mikołaj Kopernik i Galileusz- astronomowie, ziemia nie jest centrum wszechświata i krąży wokół Słońca
- rola wynalazku druku- Jan Gutenberg , 1445, drukowanie książek, stały się tańsze i docierały do większej liczby czytelników